ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ – Για να μη χανόμαστε στο χρόνο!

Του Γιώργου Οικονομίδη / www.Pieria.tv

(Πρώτη δημοσίευση Ιανουάριος 1996)

(Δεύτερη δημοσίευση 16 Ιουλίου 2012)

(Τρίτη δημοσίευση 9 Σεπτεμβρίου 2016)

Η περιοδική εμφάνιση του φωτός και του σκότους, οι διαδοχικές φάσεις της Σελήνης, η εναλλαγή των εποχών, ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τις κυνηγετικές, ποιμενικές και γεωργικές ενασχολήσεις του ανθρώπου και τον ανάγκασαν να σχηματίσει ημερολόγια.

Πολλά τα ημερολόγια που μπορεί να μας παρουσιάσει η ιστορία. Αναφέρουμε παραδειγματικά μερικά χωρίς χρονολογική σειρά.

Ελληνικά ημερολόγια. Δεν ήταν ένα, αλλά αρκετά. Πιο γνωστά είναι της Κρήτης, Ιωνίας, Δήλου, Δελφών και το Αθηναϊκό που ήταν και το λεπτομερέστερο.

Ρωμαϊκό. Ήταν το ημερολόγιο της πόλεως του Λατίου που το αποδέχτηκαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Είχε σεληνιακό ημερολόγιο από 10 μήνες των 30 και 31 ημερών. Τους μήνες τους ονόμαζαν: 1^ος, 2^ος, κτλ

Βαβυλωνιακό. Το Βαβυλωνιακό έτος διαιρείτο σε μήνες των 30 ημερών με ονομασίες που σχετίζονταν με τις ασχολίες τους όπως ο ανθισμένος αγρός, η σπορά, η συγκομική κ.α. Κάτι δηλαδή παραπλήσιο με τα δικά μας τρυγητής, θεριστής, Αλωνάρης, κ.ο.κ.

Αιγυπτιακό. Οι Αιγύπτιοι ήταν ο μόνος αρχαίος λαός που χρησιμοποιούσε το ηλιακό έτος, εγκαταλείποντας το σεληνιακό μήνα.

Εβραϊκό. Οι πρώτοι εβραίοι χρησιμοποιούσαν το ζωδιακό ημερολόγιο αλλά αργότερα καθιερώθηκε το ηλιακό ημερολόγιο με 365 ημέρες και ¼ της ημέρας, και τοποθετήθηκε ο πρώτος μήνας της Αιγύπτου ως πρώτος του έτους.

Ιουλιανό ημερολόγιο. Ή «αταξία» των ημερολογίων ανάγκασε τον Ιούλιο Καίσαρα το 45 μ.Χ. να αναθέσει στον Αλεξανδρινό αστρονόμο Σωσιγένη τη ρύθμιση του ημερολογίου. Αυτός βασίστηκε μόνο στο ηλιακό ημερολόγιο και για την αρμονία των πραγμάτων επιμήκυνε, το 45 μ.Χ. το έτος σε 445 ημέρες για να συμπέσουν οι γιορτές με τις κατάλληλες εποχές. Το έτος εκείνο κλήθηκε «έτος συγχύσεως». Κατόπιν καθόρισε το πολιτικό έτος σε 365 ημέρες και 6 ώρες. Σύμφωνα και με τις παρατηρήσεις του Έλληνα αστρονόμου Ίππαρχου, τόση λογιζόταν η διάρκεια του τροπικού έτους. Έτσι ο Σωσιγένης διέταξε, από τα 4 διαδοχικά έτη, τα 3 να έχουν 365 ημέρες. Ο Ιούλιος Καίσαρας όμως αξίωσε να παύσει ο θεσμός των 12 μηνών κι έτσι προστέθηκαν σε μερικούς μήνες μία ή δύο ημέρες ακόμη. Ο Φεβρουάριος παρέμεινε όπως είχε για να μην φέρουν ανωμαλία στην λατρεία των θεών του Άδη. Το Ιουλιανό ημερολόγιο από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία εισήχθηκε σε όλα τα χριστιανικά έθνη.

Γρηγοριανό ημερολόγιο. Με αφορμή την αστάθεια των ημερολογίων Ιουλιανού και Νουμά έγινε, το έτος 1582, το Γρηγοριανό ημερολόγιο με βάση μαθηματικούς υπολογισμούς. Ας σημειωθεί όμως ότι και με το Γρηγοριανό ημερολόγιο υπάρχει σφάλμα μια ημέρας κάθε 3,000 χρόνια.

Το ημερολόγιο αυτό επικράτησε στην Ελλάδα το 1923, στη Γερμανία το 1700, στη Μεγάλη Βρετανία το 1751, στη Βουλγαρία το 1917, στη Σοβιετική Ένωση το 1918 και στη Ρουμανία το 1919. Γρηγοριανό ονομάστηκε διότι η μεταρύθμισή του έγινε από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄.

Η Οικουμενική Σύνοδος της Νικαίας (325μ.Χ.) θέσπισε τον εξής κανόνα για τον εορτασμό του Πάσχα:

«το Πάσχα δέον να εορτάζεται την πρώτην Κυριακήν μετά την πανσέληνον, ήτις συμβαίνει μετά την εαρινήν ισημερίαν ή και κατά ταύτην την ημέραν της ισημερίας. Εάν η πανσέληνος αύτη συμπέσει ημέραν Κυριακήν, το Πάσχα εορτάζεται την επομένην Κυριακήν».

Η ως άνω Σύνοδος συνήλθε όταν η ισημερία συνέβηκε την 21^η Μαρτίου.

Όμως το έτος 326μ.Χ., η ισημερία έγινε στις 20 Μαρτίου και την επόμενη χρονιά στις 19 Μαρτίου και ούτω καθεξής. Αιτία αυτής της μεταβολής ήταν ένα λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου, μιας περίπου ημέρας κάθε 128 χρόνια. Έτσι το 1582, επί πάπα Γρηγορίου ΙΓ΄, η εαρινή ισημερία προχώρησε κατά 10 ημέρες και συνέβηκε στις 11 Μαρτίου, ενώ με το Πάσχα η ισημερία οριζόταν σαν να γινόταν στις 21 Μαρτίου. Για να διορθωθεί αυτό ο Γρηγόριος με τον αστρονόμο Λίλιο, από την Καλαμβρία, διέταξε όπως η μετά την 4η Οκτωβρίου 1582 ημέρα να κληθεί 15 Οκτωβρίου και όχι 5η Οκτωβρίου, διότι οι 10 αυτές ημέρες είχαν στην πραγματικότητα μετρηθεί επιπλέον στους 11 αιώνες που πέρασαν από τη Σύνοδο του 325μ.Χ. Δηλαδή, μετρήθηκαν 10 δίσεκτα έτη, ένα ανά 128 έτη.

Το Πάσχα των Ορθοδόξων όμως δεν συμπίπτει με το Πάσχα των Δυτικών και αυτό αποτέλεσε μέγα σκάνδαλο. Για δύο λόγους:

Πρώτον, οι Δυτικοί θεωρούν την 21η Μαρτίου εαρινή ισημερία με το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Οι Ορθόδοξοι θεωρούν την ίδια αυτή ημέρα ως ισημερία με το Ιουλιανό ημερολόγιο. Έτσι, λοιπόν, εάν μεταξύ 21ης Μαρτίου με το Γρηγοριανό ημερολόγιο και της 21ης Μαρτίου, με το Ιουλιανό, συμβεί πανσέληνος, οι Ορθόδοξοι δεν την θεωρούν Πανσέληνον του Πάσχα, ενώ, αντίθετα, την θεωρούν αυτοί που τηρούν το Γρηγοριανό ημερολόγιο.

Δεύτερον, οι Ορθόδοξοι υπολογίζουν τις πανσελήνους δια του κύκλου του Μέτωνος που στηρίζεται στο Ιουλιανό έτος των 365 ημερών και 6 ωρών και παρέχει την εποχή της πανσελήνου 2 ώρες αργότερα από την πραγματική κάθε 19 έτη, από το 325 μ.Χ., έως σήμερα, έγινε λάθος 5 ημερών ως προς τον υπολογισμό της Πανσελήνου του Πάσχα.

Οι Δυτικοί υπολογίζουν την ημέρα του Πάσχα με μέθοδο, όπως φαίνεται πιο ακριβέστερη. Έτσι το Πάσχα καθορίζεται πιο σωστά από τους Δυτικούς παρά από τους Ορθοδόξους που στηρίχτηκαν στον Κύκλο του Μέτωνος και στην πανσέληνο μετά την ισημερία, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο αντί του Γρηγοριανού που λέγεται ΝΕΟ ημερολόγιο.

Πηγές και βοηθήματα

Νέον Εγκυκλ. Λεξ. ΗΛΙΟΥ, τόμος 9

Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ, τόμος 6

Το Εκπληκτικό Εγχειρίδιο της Βίβλου, εκδ. Πέργαμος

==============

Το Άρθρο όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Ηλικία» τον Ιανουάριο του 1996

Γιώργος Οικονομίδης

www.Pieria.tv

©2016

Διαδικτυακό Κανάλι του Νομού Πιερίας, με Τοπικά, Εθνικά και Διεθνή γεγονότα.

Αναδημοσίευση άρθρων:

Σύμφωνα με τον Νόμο 2121/1993 (ΦΕΚ Α’25, 4/3/93) και τους κανόνες τού Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα, η αναδημοσίευση του άρθρου επιτρέπεται μόνον εάν υπάρχει ενεργός σύνδεσμος που να οδηγεί στην αρχική του πηγή, και όχι απλά στην πρώτη σελίδα του Ιστοτόπου της.

Ευχαριστούμε αγαπητοί συνάδελφοι για την συμμόρφωσή σας,

www.Pieria.tv